Keşke Suyu Örnek Alsa: Kaynatılan Süt, Başında Dikilmemizi Gerektirecek Kadar Neden Apansız Taşar?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Ancak suyu kaynattığımızda bu türlü bir sorunla başa çıkmak zorunda değiliz. Birinci etapta bakıldığında ikisi de sıvı ama kelam konusu bunları kaynatmak olduğunda işler neden değişiyor?

Peki bu noktada süt ve suyu ayırt edici kılan nedir ve ocaktaki lekelerini temizlemek tam bir kâbus olan süt, kaynatıldığında neden taşar?

Öncelikle su ve sütün içeriğine göz atalım.

Su, 2 hidrojen ve 1 oksijen atomunun (H2O) bir ortaya gelmesiyle oluşur lakin bu sıvı, aslında karbonmonoksit ve hidrojenin yansımaya girmesiyle ortaya çıkar.

Süt ise çeşitli proteinler, yağlar ve suyun harmanlanmış hâli olan bir kimyasal karışımdır. Kısaca su kolay bir unsur iken süt, daha karmaşık bir sıvıdır.

Sütün içime hazır hâle gelmesi için içindeki protein, yağ ve suyun birbiriyle etkileşime girmesi gerekir. Ancak sütü oluşturan bu hususlar, ısıtıldığında âdeta evrim geçirir. Şöyle ki süt kaynatıldığında, proteinin iç yapısı değişir ve hâlihazırdaki sıvı formu, yerini katılaşmaya bırakır. 

Bu katılaşma, yağ molekülleri ile yeni bir dostluk fırsatı yaratır ve sütün içindeki tüm unsurlar, jel gibisi farklı bir husus oluşturmak üzere birleşerek pıhtılaşır. 

Sütün yeni oluşan bu formu ısının sağladığı güçle, tabiri caizse doruğa hakikat ilerlemeye başlar.

Buharlaşma, yalnızca yüzeyde gerçekleşir. Yeni oluşan bu protein ve yağ birleşimi de en üstteki suyun çok daha fazla buharlaştığını görür. Yüzeyde esasen az bir ölçüde olan suyun sahip olduğu kütle ve hacminin oranı daha da azalır ve pıhtılaşmış protein ve yağ katmanı bunu kaplar. 

Süt kaynatılan tencere elbette epey sıcaktır. Bu kadar fazla olan ısı ile su, buhara dönüşmeye başlar. Bu buhar da sudan hafiftir ve protein ve yağ üzere üste yanlışsız seyahatine başlar. Fakat bu seyahat yarım kalır zira yüzeye çıkmak üzereyken geçmesine müsaade vermeyecek bir jel formu onu bekler.

Ardından su buharı içeri gerçek ilerledikçe kabarcıklar oluşur. Isınma sebebiyle giderek daha fazla su buharı ortaya çıktığında, aynı yakalama ve itme süreci çok sayıda kabarcığın oluşmasına neden olur. Özetle kaynayan sütün üzerindeki köpüğün ortaya çıkış kıssası bu biçimdedir.

Devamında ise ya protein ve yağ hususu ya da su, tükenene dek bu süreç devam eder.

Bununla birlikte var olan köpükler, yeni oluşan köpükler tarafından üst yani tencereden dışarı yanlışsız itilecek kadar büyümüş bir hâle gelecektir. Akabinde ise kaçınılmaz son hayli aşikâr. Sıra, ocaktaki süt lekelerini en âlâ temizleyecek deterjanı aramakta. 

Kısaca burada üç kademeli bir durum kelam konusu. Yağların ve proteinlerin pıhtılaşması ve yükselmesi, su buharının alttan yükselmesi ve köpük oluşması. Kesin sonuç ise taşma. 

İş, suyu kaynatmaya geldiğinde ise sonuçları bu kadar trajik değil. Su kaynatıldığında üstteki adımlardan sırf bir tanesi gerçekleşir. O da su buharının yukarı yanlışsız yükselmesidir. 

Çünkü buharın alttan üste gerçek dümdüz bir yolu vardır ve suyun içinde, su buharının kaçmasını engelleyebilecek bir husus yoktur. Su, yüzeye çıkmak istediğinde serbestçe hareket eder. Bu sebeple köpük oluşmaz ve rastgele bir yayılma ya da taşma görülmez. 

Sütün neden taştığını öğrendiğimize nazaran, bu taşmanın önüne geçmek için tahlil yolları üretmek artık daha kolay.

Bu taşmayı engellemenin en kolay yolu, sütte oluşan köpüğü durdurmak olacaktır. Bunun önüne sütün karıştırılmasıyla geçilebilir. Karıştırma hareketiyle buhar hem dışarı çıkar hem de üstte oluşan katman, tencerenin tamamına yine dağılır ve bir mühlet için buhar, daha fazla hapsedilemez. Elbette karıştırma bırakıldığı an, katman yine oluşacaktır. 

Aynı sonucu elde etmenin bir başka formu de tencerenin üstüne bir kaşık ya da kepçe koymaktır. Böylelikle yüzeye çıkan buhara, bir kaçış yolu açılmış olur. Bu metot de bir müddetliğine işe fayda lakin süt daha fazla ısındıkça buharın oluşma suratı, buharın çıkabileceği suratı geçer.

Nihayetinde yeniden kalan buhar, her iki tarafa da sıkışmaya başlar ve büyük bir köpük kabarcığı, tencerenin taşmasına neden olur.  

Peki, büsbütün köpüğün oluşumunu engellesek?

Bu yayılmayı durdurmanın pek de akla gelmeyecek yolu, sütü geniş bir tavada kaynatmaktır. Bunun mantığı ise pıhtılaşmış husus içinde hapsolmuş su buharının oluşturduğu kabarcıkların, dengeli olamayacak kadar büyük olmasına müsaade vermektir. 

Eğer süt hayli geniş bir tencereye konursa, kabarcıkların büyüyebileceği alan daha fazla olacaktır ve pıhtılaşan unsurun sağladığı yüzey tansiyonu, bu kabarcıkları tutamadığında kabarcıklar patlayacaktır. Bu durum da köpüğün oluşumunu tesirli bir halde durdurur ve böylelikle süt dökülmez. 

İlginizi çekebilecek başka içeriklerimiz: