Eski Bağlantılarınızı Kolay Kolay Unutamamanızın Temel Nedeni: Zeigarnik Tesiri

Her insanın “keşke”leri vardır. Hepimiz geçmişte kaybettiğimiz birtakım şeyleri, kaçırdığımız fırsatları ve yarım kalan tecrübeleri özleriz.

Peki nedir bu yarım kalan şeylere olan bağlılık?

Psikolojide “Zeigarnik etkisi” olarak bilinen bir kavram bulunuyor.

1920’lerde Sovyet bir psikiyatr olan Bluma Zeigarnik tarafından, restoranda yenilen bir yemeğin akabinde keşfedilen ve takip eden yıllarda yapılan araştırmaların sonucunda net olarak ispatlanan bu tesir; bitirilmemiş işlerin zihni meşgul etmeye devam ettiğini, tamamlanmış işlerin ise beyinde bir köşeye kaldırıldığını söz ediyor.

Bu tesire nazaran; yarım kalan şeyleri bir türlü unutamama nedenimiz, o işin sonucunda rahatlığa ve doygunluğa erişememiş olmamız. Beyin, o sürecin sonunda verdiği emeklerin ve vaktin karşılığını alamadığını düşündüğü için, mükafatına kavuşamamış olmanın verdiği tesirle zihnimizi o mevzulara odaklamaya ve bir sonuç almaya çalışmaya devam ediyor.

Peki tesir nasıl ortaya çıkarılmış?

Bu bahiste pek çok deney yapıldığını söylemiştik. Bu deneylerden birinde iştirakçilere farklı farklı boncuklar verilir ve her seferinde bu boncukları aşikâr bir renk sıralamasına nazaran dizmeleri istenir.

Deney sırasında, boncuk dizimlerinden bir tanesi araştırmacılar tarafından bölünür. Deney tamamlandığında katılımcılara hangi boncuk dizilimlerini hatırladıkları sorulur ve iştirakçilerin ezici çoğunluğu, yarım bıraktırılan boncuk diziminin sıralamasını daha iyi hatırladıklarını söylerler.

Başka bir deneyde ise işleri yarım bıraktırılmış bir iştirakçi kümesine, bir kitaba başlamaları istenir ve sonrasında kitapla ilgili ayrıntılar sorulur.

Katılımcıların kitaba tam manasıyla odaklanamadıkları ve ayrıntılara pek dikkat etmedikleri ortaya çıkarılır. Öbür bir grubaysa yarım kalan işlerini planlamaları için vakit tanınır ve kitap bu süreçten sonra okutulur, bu kümenin ayrıntıları daha fazla hatırladıkları görülür.

Bu sonuçları yorumlamak gerekirse; beynimiz yarım kalan işleri sonuca ulaştırıp zihinsel tatmine erişmeden, yeni işlere yahut tecrübelere odaklanamıyor.

Bu durumun günlük hayatımızda pek çok yansıması var. Yarım kalmış aşklarımızı bir türlü aklımızdan çıkaramayışımız, en hoş örneklerden bir tanesi. Birebir halde ne olduğunu bir türlü hatırlayamadığınız o müziğin gün boyunca aklınızdan çıkmazken, bir defa dinledikten sonra haftalarca aklınıza gelmeyişini bile bu tesir açıklıyor.

Bunların dışında dizi bölümünde daima kullanılan “devam edecek…” temalı kısım sonları da bu ruhsal kavramı kullanarak zihninizde bir yarıda kalmışlık etkisi yaratarak bir hafta yahut bir dönem sonrasına kadar dizinin aklınızda yer tutmasını sağlıyor.