Her Biri Birbirinden Değişik Olan Ufuk Açıcı 7 Ruhsal Kavram

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

İşte ruhsal temelleri ya çok enteresan olan ya da hala çözülememiş olan değişik fenomenler:

1. Coolidge Etkisi

Farelerde yapılan deneylerde, tek bir dişiyle çiftleşen erkek farenin bir müddet sonra dişiye karşılık vermeyi bıraktığı görülüyor. Fakat tam bu esnada ortama yeni dişi eklenirse, erkek fare hiçbir şey olmamış üzere tekrar cinsel taraftan oldukça etkin hale geliyor ve yeni dişiyle de çiftleşmeye başlıyor.

Farklı hayvanlarda da gözlemlenen bu duruma dişilerde de rastlanıyor, ancak daha az ölçüde… Tesirin nedeninin evrimsel süreçte erkeğin mümkün olduğunca fazla dişiyi dölleme içgüdüsü geliştirmesi olduğu düşünülüyor. İnsanlarda, aldatmanın temelinde bu tesirin yattığı düşünülüyor.

2. Barnum Etkisi

Bu ruhsal kavram ise okuduğumuz falların ve burç yorumlarının neden bize uyduğunu açıklıyor. Buna nazaran okuduğumuz burç yorumlamaları birçok beşere uyacak formda hazırlanıyor.

Örneğin yengeç burçlarının duygusal olması özelliği, aslına bakılırsa bütün burçların insanları için geçerli olabilir. Ya da bu hafta işlerinizin düzgüne gideceği bilgisi, aslında her insan geçerli sayılabilir.

Aynı formda “Sosyal bir beşersin lakin kendinle vakit geçirmekten de keyif alıyorsun” tarzı her durumu karşılayan olumlu cümleler, bütün insanları tatmin ettiği için yalnızca sizi değil, aslında herkesi tanımlıyor. Yani bu biçim yorumlar, size uyuyor üzere görünüyor; zira aslında esasen birçok şahsa uyuyor.

3. Aldatıcı Etkisi

Özellikle iktisatta kullanılan bu ruhsal tesirde, insanlara iki seçenek sunarken bir seçeneği daha ön plana çıkarmak amacıyla alternatif olarak bir seçenek daha sunuluyor.

Örneğin kahve dükkanında küçük uzunluk kahveyi 25, büyük uzunluk kahveyi 30 TL’ye satarsanız; beşerler küçük uzunluk kahveye yönelebilir. Lakin orta uzunluk kahve de ekleyerek bu kahveyi 28 TL’ye satarsanız, büyük uzunluk kahve satışının epey arttığını görürsünüz.

Bu seçenek, insanlarda yanıltıcı bir tesir oluşturur ve olağanda küçük uzunluk alacaksa bile “Büyük uzunluk alırsam orta boya kıyasla baya avantajlı oluyor, o denli yapayım” biçiminde düşündürtür.

4. Yürüyen Merdiven Etkisi

Eğer yürüyen merdivenlerden sık sık çıkan biriyseniz, duran bir yürüyen merdivene adım attığınızda tökezlediğinizi ve dengenizin bir anlığına bozulduğunu deneyimlemiş olabilirsiniz.

Peki, duran bir yürüyen merdiven, olağan merdivenden hiçbir farka sahip değilken neden bu türlü bir gariplik yaşarız? Bunun nedeni; beynimizde, yürüyen merdivenin hareketinin güçlü bir formda oluşturulmuş olmasıdır.

Beyin, yürüyen merdivene birinci adımı atarken, merdiven duruyorsa bile normal merdiven üzere algılamaz ve hareket halindeki merdivene basıyormuş üzere sinyaller gönderir. Ancak hareket algılanmayınca bir şeylerin yanlış gittiği anlaşılır ve istikrar bozulur.

Burada bilinçaltının denetimi öylesine güçlüdür ki duran merdivene birinci adımı atarken dengenizin bozulmaması için çok önemli şekilde odaklanmanız bile yetmeyebilir.

5. Yabancı Irk Etkisi

Bu ruhsal kavram ise farklı milletlere mensup insanları birbirine benzetme durumunu karşılıyor. Bütün Uzak Doğuluları birbirine benzetmek bu durumun hoş bir örneği.

Bu durumun ortaya çıkmasında beynin yüz tanıma bölgesinin farklı ırklardaki insanları birbirlerinden ayırt etmede uygun olmadığı, bunun yerine etrafımızdaki ve kendi ırkımızdaki insanları tanıma konusunda çok daha düzgün olması gösteriliyor.

6. Kapı Eşiği Etkisi

Beynimiz, ortam değiştirdiğimiz zaman yeni ortamı tanımaya ve oraya ahenk sağlamaya çalışırken, küçük çaplı bir yenileme sürecine girer ve bu esnada birkaç saniye evvel aklımızda olan bilgileri kaybedebiliriz.

Bu süreksiz hafıza kaybına, bilhassa konuttan bir odadan diğer odaya geçtiğinizde “Ne yapacaktım ben?” sorusunu kendinize soruyorsanız, en az bir kez şahit olmuşsunuz demektir.

7. Geri Tepme Etkisi

Bu fenomene göreyse beşerler inançlarına yahut kabul ettikleri şeylere öylesine sıkı sıkı bağlanıyorlar ki, bildikleri şeyin yanlış olduğunu gösteren somut deliller sunulsa bile delili kabullenmek yerine reddederek inançlarına tutunmaya devam ediyorlar.

Bu da bilhassa bir temeli olmayan ve körü körüne bağlanılan inançların çok daha derinleşmesine neden olur.