Kripto Para Piyasası ile İlgili Temel Kavramlar

Bilindiği üzere finans dünyasında kripto paralar ile resmen bir devrim yaşanıyor. Hem klâsik finans dünyasına getirdikleri yenilikler ile hem de yatırımlarını çeşitlendirmek isteyen yatırımcılara sağladıkları yarar fırsatları ile kripto paralar son devirlerde epeyce büyük ilgi görüyor.

Bu piyasaların yüksek riskli ve epey volatil (oynak) olduğunu da göz önünde bulundurarak yatırımlarını kripto paralara yönlendirmeyi düşünen yatırımcıların ve yatırımcı adaylarının bilmesi gereken bazı temel kavramlar var.

Kripto ihtilalinin gerisindeki kişi ile başlayalım: Satoshi Nakamoto

 Bitcoin’in yaratıcısı olarak bilinen ve finans dünyasında resmen ihtilal yaratan bu kişinin gerçek kimliği günümüzde hala bilinmiyor.

• Kripto Para (Cryptocurrency): Blok zinciri teknolojisi ile var olan ve fizikî bir formu olmayan sanal bir para ünitesi teknolojisidir.
• Blok Zinciri (Blockchain): Yapılan tüm süreçlerin kaydını birbirine eklenen bloklar biçiminde bünyesinde barındıran bir tıp merkeziyetsiz kayıt defteridir. Blok zinciri, dağıtılmış defter teknolojisi (distributed ledger technology) ile yapılan süreçleri değiştirilemez bir şekilde kaydeder ve merkezi otoriteye olan gereksinimi ortadan kaldırarak kaydedilmiş bilgileri herkesin erişimine açık hale getirir.

“Bitcoin” ise 2009 yılında ortaya çıkmış olan birinci kripto para.

• Altcoin: Alternatif coin manasına gelen ve Bitcoin dışındaki kripto paralara verilen isim.
• Stabil Coin (Stablecoin): Fiyatlardaki oynaklığı azaltmak için yaratılmış ve pahası Amerikan doları üzere öbür bir para ünitesine endeksli olan kripto para tipidir.
• Shitcoin: Kullanım alanı olmayan, bedeli düşük ve başarısız olma ihtimali yüksek olan kripto varlıklara verilen isim.
• Memecoin: İçsel bir bedeli ve hedefi olmayan ve sırf mizahi maksatla kullanılan bir coin çeşididir.
• Token: Tokenler ise, kendine ilişkin bir blok zinciri ağı olmayan ve başka kripto paraların blok zincirini kullanarak yaratılmış kripto para üniteleridir.
• NFT: Açılımı “non-fungible tokens” (takas edilemez jetonlar) olan ve her biri eşsiz olan bu sebeple birbiri ile takas edilemeyen dijital varlıklara verilen isimdir.

“Madencilik” ise bir çeşit kripto para kazanma çeşidi diyebiliriz.

• Madencilik (Mining): Ağ iştirakçileri olarak görülen bireyler tarafından gerçekleştirilen ve karmaşık matematiksel sorunları çözerek blok zinciri ağı üzerindeki süreçleri onaylama sürecidir. Bu süreci yapan şahıslara “madenci” (miner) denir ve ekseriyetle onayladıkları süreçler karşılığında belli ölçüde kripto para ile ödeme alırlar.
• Stake Etmek (Staking): Muhakkak kripto para ağını desteklemek maksadı ile kripto paralarınızı belli bir müddet kitlemek manasına gelir. Yatırımcılar kripto paralarını stake ettikleri süreç boyunca daha fazla kripto para ile ödüllendirilirler.
• Airdrop: Blok zinciri temelli projelerin ücretsiz kripto para vermesidir.
• İlk Dijital Para Arzı (ICO): “Initial coin offering” sözlerinin kısaltması olan ICO blok zinciri temelli bir projeyi fonlamak maksadı ile bir kripto paranın ilk kez piyasaya sürülmesidir.

Kripto varlıklarınızı saklayabileceğiniz iki çeşit cüzdan var: “Sıcak cüzdan” ve “soğuk cüzdan”.

• Soğuk Cüzdan (Cold Wallet): Temel olarak bir USB bellek olan soğuk cüzdanlar, kripto varlıkların çevrim dışı olarak saklanabilmesini sağlar. Hacklenme riskine karşı müdafaasından ötürü önerilen ve inançlı bir saklama usulüdür.
• Sıcak Cüzdan (Hot Wallet): Çevrim içi olarak ulaşılabilen kripto para cüzdanı cinsidir.

Piyasalarda gerçekleşen hareketlere yönelik kavramların başında ise “ayı” ve “boğa” kavramları geliyor.

• Ayı Piyasası (Bear Market): Fiyatların düşüşe geçtiği piyasaya verilen isimdir.
• Boğa Piyasası (Bull Market): Fiyatların yükselişe geçtiği piyasaya verilen isimdir.
• Şişirmek (Pump): Varlıkların fiyatında keskin bir yükseliş trendi görülmesidir.
• Bırakmak (Dump): Varlıkların fiyatında keskin bir düşüş görülmesidir.

Kripto para borsaları ise yatırımcıların alım ve satım süreçleri yapmasını sağlayan dijital platformlardır.

Geleneksel borsalardan farklı olarak kripto para borsaları yalnızca kripto varlıkların alınıp satılmasına imkan verir. Bu borsalarda aşağıdaki üzere çeşitli süreçler yapılabiliyor.

• Emir: Borsalar üzerinde süreç yapmak ismine verilen alım ya da satım komutlarına verilen genel isimdir.
• Limit Buyruğu (Limit Order): Yatırımcının bir kripto varlık ile süreç yaparken vereceği alım ve satım buyruğunun gerçekleşmesi için maksimum ve en az fiyatı belirlediği talimattır.  
• Türev Eserler (Derivatives): Çoğunlukla iki taraf ortasında gerçekleşen ve yatırımcının bir varlığın fiyatının gelecekte geleceği değeri baz alarak yaptığı öngörüye yönelik gerçekleştirilen süreçlerdir. Türev eserlerin yüksek getiriler getirebildiği üzere çok yüksek riskli süreçler olduğu için bilhassa teknik ya da temel tahlile dayandırmadan sadece kestirime yönelik kullanıldığında çok büyük kayıplar da getirebildiğini belirtmiş olalım.

Hesabınızın ve bilgilerinizin güvenliğini sağlamak için bu kavramları bilmekte yarar var:

• İki Faktörlü Kimlik Doğrulama (Two-factor Authentication (2FA)): Kullanıcının kimliğini doğrulamak için iki farklı bileşen kullanan sistem. Ekseriyetle, şifreye ek olarak SMS 2FA ve Google 2FA üzere uygulamalar kullanılır.
• Oltalama Engelleme Kodları (Anti-Phishing Codes): Oltalama olarak bilinen, kullanıcıları şifre ve gibisi bilgiler elde etmek ismine manipüle eden dolandırıcılık teşebbüslerine mani olmak için oluşturulmuş kodlar ile size gönderilen mail’lerin sahiden kelam konusu kuruluştan gelip gelmediğinden emin olabilirsiniz. Şayet gelen mail size özel oluşturulmuş kodu içeriyorsa korkacak bir şey yok demektir.
• Beyaz Liste (Whitelist): Borsalar ya da kripto para cüzdanınızda kullanabileceğiniz ve yalnızca belirlenmiş olan hesaplar tarafından adresinizden çekim yapılmasına müsaade veren ve etkisiz hale getirilmesi için iki faktörlü kimlik doğrulaması gerektiren bir güvenlik tedbiridir.

 Sıklıkla kullanılan bu kavramlar ise kripto para yatırımcılarının jargonu niteliğinde.

• ATH: “Tüm vakitlerin en yükseği” manasına gelen ve “all time high” sözlerinin kısaltması olan ATH, bir kripto paranın, tarihindeki en yüksek fiyat düzeyinde olduğunu belirtmek için kullanılır.
• BTD: “Buy the dip” cümlesinin kısaltması olan BTD, bir kripto parayı en ucuz fiyattan almak manasına gelir.
• DYOR: “Do Your Own Research” cümlesinin baş harflerinden olan kısaltma, “kendi araştırmanı kendin yap” manasına gelmektedir.
• To the Moon: “Ay’a çıkar” manasına gelen “to the Moon”, bir kripto paranın fiyatının büyük bir yükselişe geçeceğini tabir etmek için kullanılır.
• Balina (Whale): Elinde çok büyük ölçüde kripto varlık bulunduran yatırımcılara verilen isim.
• Kaybetme Korkusu (FOMO): FOMO olarak bilinen“Fear Of Missing Out” yani kaybetme korkusu, yatırımcıların daha âlâ bir sonucu kaçırmaktan korkması sebebi ile tahlil ve mantığa bağlı olmadan dürtüsel bir halde öteki yatırımcıların süreçlerine bağlı olarak süreç yapması manasına gelir.
• FUD: Korku, belirsizlik ve kuşku manasına gelen “fear, uncertainty and doubt” sözlerinin baş harflerinden oluşan “FUD”, piyasaya yönelik yayılan haberler nedeni ile yatırımcıların bahsedilen hislere kapılmasıdır. Ekseriyetle yatırımcıların satış süreci yapması nedeniyle fiyatların düşmesine sebep olur.
• HODL: Bir forumda anonim bir kullanıcının “hold” yerine “hodl” yazarak yaptığı yazım kusuru sonucunda kripto para yatırımcıları ortasında “tutmak” manasına gelen “hold” sözü yerine “hodl” sözü kullanılmaktadır.