yerli araba fakirin sitesi oyun hilesi otomobil sitesi teknoloji sitesi magazin sitesi alexa hileleri ilksite zengin sitesi birincisite aksaray sondakika bilecik sondakika bolu sondakika artvin sondakika edirne sondakika hatay sondakika izmir sondakika kilis sondakika konya sondakika mersin sondakika ankara hastabakıcı kocaeli sondakika mugla sondakika rize sondakika yalova sondakika karabuk haberleri diyarbakir haberleri hakkari haberleri afyon haberleri duzce sondakika mardin haberleri ankara sondakika burdur haberleri kuşadası escort sakarya haberleri tokat haberleri trabzon haberleri kayseri sondakika adana haberleri antalya sondakika samsun haberleri amasya haberleri aydin haberleri ordu haberleri denizli haberleri mani sasondakika bursa haberleri webgelişim teknokentim teknolojiyi olaypara script indir warez script indir warez tema indir warez script tema indir warez theme indir ücretsiz warez theme indir ücretsiz script indir arayüzweb gaziantep haberleri gaziantep haber merkezi deneme testi
a
istanbul organizasyon evden eve taşımacılık, gaziantep organizasyon, gaziantep evden eve taşımacılık, evden eve taşımacılık, gaziantep evden eve taşımacılık, evden eve taşımacılık, gaziantep evden eve taşımacılık, gaziantep evden eve taşımacılık, gaziantep evden eve taşımacılık, gaziantep evden eve taşımacılık, evden eve nakliyat, gaziantep asansörlü taşıma, gaziantep evden eve taşımacılık, gaziantep organizasyon, gaziantep organizasyon, gaziantep organizasyon, gaziantep organizasyon, gaziantep organizasyon, gaziantep organizasyon, gaziantep palyaço,

Üstüne Baş Yorunca “Nasıl Yani?” Dedirten Panteizm Aslında Nedir? Einstein da Bu Felsefi Görüşe Yakındı!

Dünyayı, kendimizi ve tanrıyı anlamanın en kestirme yolu aslında tek ilahlı dinlerden geçer. Lakin birtakım filozoflar bu dinlerin dışında farklı ilah niyetleri oluştururlar. İşte bunlardan bir tanesi de panteizm fikridir. Panteizm, ateist bir ideoloji değildir. Aksine ilahın var olduğunu sonuna kadar savunur ve hatta işi bir adım ileri götürerek her şeyin aslında yaradanın ta kendisi olduğunu söyler.

Panteizmin savunduğu ilah kanısı, her şeydir. Her şey ilahtır fikri ile yola çıkan bu felsefi görüşe emsal bir de panenteizm niyeti vardır. Bu cins kanılar kendi ortalarında çelişmezler ancak birtakım çok değerli noktalarda ayrılırlar. Ayrıldıkları noktalarda bile yaradanın varlığı hakkında bir sorgulama yapmak yerine, onun tam olarak hangi noktada olduğu üzerine baş yorarlar.

Kısaca kavramı tanımlayarak başlayalım: Panteizm nedir?

Yunanca tam manasına gelen pan ve ilah manasına gelen theos sözlerinin birleştirilmesi ile oluşan panteizm kavramı, en geniş tarifiyle her şeyi kapsayan bir ilah niyetini söz eder. Dilimizde tüm tanrıcılık olarak da anılan panteizme nazaran cihan de, tabiat da, ilah da aslında birebir şeydir. Doğal biz de o denli. 

Nasıl yani, tam olarak panteizm ne demek?

Diğer tüm dinî inançları düşünelim. Bu inançlarda beşerden, tabiattan ve kozmostan farklı hepsine hükmeden güçlü bir ilah figürü vardır. Panteizm niyetinde ise her şey ilahtır, ilah her şeydir. Panteistler, farklı inanç sistemlerinde olduğu üzere insansı özelliklere sahip bir ilah fikrine de karşı çıkarlar. 

Peki panteizm ne vakit ortaya çıktı?

Adı konulmuş felsefi bir görüş olmasa bile panteist fikirler ile karşılaştığımız birinci metin, milattan sonra 2. yüzyıla tarihlenen Asclepius isimli yapıttır. Bu yapıtta geçen “Her şey bir bütünün kesimidir yahut tek biri hepsidir.” cümlesi, panteizm fikrinin temelini oluşturur.

Panteizm denilince aklınıza Spinoza gelsin:

3. yüzyılda yaşamış Yunan Filozof Plotinos ve 16. yüzyılda yaşamış Giordano Bruno üzere isimler de panteizm niyeti üzerine kıymetli eklemeler yapmışlardır. Fakat tam olarak bir panteizm kanısını doğuran kişi, 1632 – 1677 yılları ortasında yaşamış Hollandalı Filozof Baruch Spinoza olmuştur. 

Spinoza tarafından ortaya atılan monizm yani bircilik görüşü, panteizmin temelini sağlamlaştırmıştır. Panteizm sözü bir kavram olarak terminolojiye daha sonra kazandırılmıştır fakat Spinoza tarafından yapılan teolojik çalışmalar, bu niyetin en kıymetli metinleri olarak kabul edilir.

Panteizm savunucularının sayısı hiç de az değil:

  • William Wordsworth
  • Samuel Taylor Coleridge
  • Johann Gottlieb Fichte
  • Friedrich Wilhelm Joseph Schelling
  • Georg Wilhelm Friedrich Hegel
  • Walt Whitman
  • Ralph Waldo Emerson
  • Henry David Thoreau

Tüm bu isimler, bilhassa 19. yüzyılda karşımıza çıkan en güçlü panteizm savunucularının başında geliyorlar. Alman Fizikçi Albert Einstein da bir ateist olmadığını lakin ilah kavramının çok daha genel olduğunu söyleyerek panteist eğilimler göstermiştir. 

Panteizm, ateizm değildir:

İşin içine teizm sözü girince ister istemez bunun ateizm ile bağlantılı bir kavram olduğunu düşünebilirsiniz lakin alakası yok. Panteizm, ateizm üzere ilah kavramını büsbütün reddeden bir niyet değildir. Hatta panteizm her şeyin ilah olduğunu söyleyerek işi bir adım ileri taşır. Natürel bildiğimiz manadaki tek ilahlı dinlerin ilah kavramından farklı olduğu için inançlı bireylere uygun gelmeyebilir.

Bu fikir aslında hepimize bir yerlerden tanıdık gelecektir:

Panteizm niyeti batılı bir görüş olarak görünebilir lakin aslında bize hayli yakındır. Zira İslamiyet üzerine baş yoran birtakım filozoflar, Allah inancı üzerinden Ene’l Hakk niyetini geliştirmişlerdir. Ene’l Hakk demek, ‘Ben Hakk’ım’ demektir. Yani ben tanrıyım diyen İslam filozofları da vardır.

Ene’l Hakk niyeti ile pek çok farklı metinde karşılaşmak mümkün ancak en büyük savunucusu Hallâc-ı Mansûr olmuştur. Hatta Hallâc-ı Mansûr bu nedenle idam edilmiştir. Çünkü İslamiyet inancına nazaran panteizm niyeti hakikat değildir. İlah yani Allah, her şeyden üstün bir yaratıcıdır ve beşerle yani yarattığı bir şeyle birebir olması mümkün değildir.

Panteizm ve panenteizm ortasında çok değerli bir fark var:

Yüzlerce yıl evvel ortaya atılmış bir görüş olduğu için yıllar içerisinde pek çok filozof bu fikir üzerine baş yormuş ve onu hem değiştirmiş hem de geliştirmiştir. Bu biçimde ortaya çıkan fikirlerden biri de panenteizmdir. 

Panteizm her şeyin ilah olduğunu söylerken panenteizm, her şeyin rabden doğduğunu söyler. Yani her şey ilah değildir ancak onun bir kesimidir. Ruhun da ilah tarafından oluşturulduğunu söyleyen panenteizm, ruhun tek emelinin yine allaha dönmek olduğunu söyler. 

Özetleyelim: Panteizm neyi savunur?

Her şeyin ilah, rabbin her şey olduğunu söyleyen panteizm farklı bir ilah kavramı olmadığını savunur. Panteistlere nazaran cihan, tabiat, insan üzere etrafımızda gördüğümüz her şey aslında ilahın bir modülü değil, onun ta kendisidir. Bu nedenle bildiğimiz manadaki dinî inançlardan farklıdır.

Her şeyin ilah olduğunu savunan felsefi görüş panteizm nedir, neyi savunur gibi merak edilen soruları yanıtladık. Bahis hakkındaki niyetlerini hürmet çerçevesi içerisinde yorumlarda paylaşabilirsiniz. 

Kaynaklar: Stanford Encyclopedia of Philosophy, Britannica, Western Kentucky University
YORUMLAR

s

En az 10 karakter gerekli

Sıradaki haber:

Kaygı ile Başlayıp Halüsinasyon Görmenize Bile Neden Olabilen Gerçeklik Algısının Bozulması Durumu: Psikoz Nedir?

HIZLI YORUM YAP

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.