Bilim İnsanlarının Bile Açıklayamadığı Olay: Evrimsel Süreçteki “Bir Şey”, Canlılara Yengeç Gibisi Görünüm Kazandırıyor!

Yengeçler üzerinde yapılan çok sayıda çalışma ve evrimleşme noktasında elde edilen bulgular, bu canlıları derinlemesine inceleme noktasında adeta olmazsa olmaz bir kapı aralıyor.

Hakkında çok sayıda soru işareti bulunan yengeçlerin dünyasına ayrıntılı bir giriş yapalım.

Hiçbir canlının evrim süreci, biyologları şimdiye dek yengeçler kadar şaşırtmamıştı.

Araştırmacılar 2021’de yaptıkları bir çalışmayla, yengeçlerin evrimsel tarihini tüm detaylarıyla gün yüzüne çıkarmaya çalıştı ve bu canlıların, aslında son 250 milyon yılda en az beş kere evrimleştiği ortaya çıktı.

2017 yılında bir dergide yayınlanan bir çalışmada da porselen yengeçler, kral yengeçler, gerçek yengeçler infratakımı, hindistan cevizi yengeçler ve kıllı taş yengeçleri birbirinden bağımsız bir biçimde farklı formlara evrimleşti.

Aslında bu canlıların ortak atası, yengeç görünümlü olmayan farklı bir canlı cinsiydi.

1916’da İngiliz bir biyolog, bu yengece benzeyen ancak yengeç olmayan formların evrimleşme eğilimine, Yunancada yengeç manasında gelen “carcinos” sözcüğünden türetilmiş olan “karkinizasyon (yengeçleşme)” ismini vermişti.

Bu canlıların yengece benzemeyen ataları, gerçek yengeçlerin maruz kaldıkları sıcaklık, kütle çekimi ve vakit üzere kaidelere maruz kalarak, oldukça emsal bir görünüme sahip oldular ve bu durum, yengeçleşme olarak isimlendirilmeye başlandı.  

Ayrıca yengeçlerin inanılmaz bir biçimde dayanıklı canlılar oluşu, birden fazla cinste bu dış görünüm ile bağlantılı fizikî özelliklerin sistemli olarak tekrar tekrar seçilmesine sebep olduğu öne sürülenler ortasında.

Dış görünüşün yanı sıra, norolojik yapı, sirkülasyon sistemi ve daha birçok organ ve yapı, tamamıyla benzer yapılara evrimleşmiş durumda. 

Bunun temelinde de birtakım iç organ ve yapıların, dış morfolojilere paralel olarak şekillenmesi var. Böylece emsal çevrelere ahenk sağlayan canlılarda görülen bunun üzere özellikler, misal iç organ yapılarının evrimleşmesine sebep olmuş durumda.

Bu durumda bir canlı evrimleştiğinde, diğerinin evrimleşmesinin de kaçınılmaz olduğu sonucuna varabiliriz. Aslında evrim, sanılandan çok daha öngörülebilir bir süreci içinde barındırmakta.

Örneğin kral yengeçlerin, direkt hermit yengeçlerinden evrimleştiği düşünülür.

Aslında bu türlü bir evrimsel değişim, evrim biyologları ortasında şimdi genel geçer bir kabule sahip değildir lakin kral yengeçlerin bu manada bir istisna olduğu düşünülüyor. 

Bu durum, iki yengeç çeşidinin birbiriyle açık bir formda ata-torun ilişkisine sahip olduğunu göstermeye yeterli ve kral yengeçlerin hermit yengeçlerine dönüşümü de böylece yengeçlerde karşılaşılan asimetrinin nedenine de açıklar nitelikte. 

Yine karkinizasyon geçirip yengeçleşen tiplerden biri olan Allopetrolisthes spinifrons çeşidi, yalnızca beden formuyla kalmamış; tıpkı vakitte gerçek yengeçlerde olduğu üzere erkeklerinde daha kısa bir karın yapısı olmak üzere cinsel çiftbiçimci olarak evrimleşmiştir. 

Kafaları karıştıran bir nokta daha var: Görünüşüne aldanarak yengeç sandığınız her canlı, aslında yengeç değil.

Örneğin çamur yengeçleri ve yüzücü yengeçler, “gerçek” yengeçler olarak sınıflandırılırken; sivri uçlu kral ismiyle anılanlar ya da sarmal karınlarıyla dikkati çeken münzevi yengeçler ise düzmece yengeç kategorisine girmekte. 

Yengeçlerin gerçek bir yengeç mi yoksa yengeç zannettiğimiz öteki bir canlı mı olduğu noktasında ayrım yapmak ise aslında hayli kolay. 

Sahte ve gerçek yengeçler ortasındaki en besbelli fark, kaç bacağa sahip olduklarıdır. Gerçek yengeçler, beş çift sıska bacağa sahiptir. Bunların birincisi bir çift kıskaç ile modifiye edilmiştir ve hareket etmek için kullanılmazlar. Geçersiz yengeçlerin de dört bacağı vardır lakin artta, başkalarından farklı olarak küçük bir çift daha bulunur. 

Tüm bunların yanı sıra, Harvard Üniversitesinde yapılan bir tahlil ise yengeçlere dair şaşırtan bulgular aktarmakta.

Çalışmaya nazaran hem düzmece hem de gerçek yengeçler; geniş, düz ve sert bir kabuğa sahip olabilir. Bu canlıların en dikkati çeken özelliklerinden biri olan kıvrık kuyrukları da yeniden her iki tıpta de bulunabiliyor. 

Ayrıca Bracken-Grissom, yengeç gibisi biçime sahip olmanın bir çeşit evrimsel avantajlar sağlayacağını ileri sürmekte. 

Hâlihazırda yengeç biçiminden elde edilen kazanım ve bulgular hâlâ gizemini koruyor fakat biyologlar, bu durumun yeni çeşitlerin çeşitlenme yeteneği ve yeni habitatların kolonileştirilmesinde etkili olacağını düşünüyor. 

Dünyadaki kabuklulukların her ne kadar yengeçliğe evrildiği düşünülse de şimdi son bir forma ulaşılmış değil. Bu noktada anlıyoruz ki başarılı araştırmacılar tarafından uzun yıllardır yapılan çalışmalara karşın, bu canlılara dair bilinmezliğini koruyan birçok şey var. 

Hatta önümüzdeki bir milyon yıl içinde yengeç oluşumu, evrimsel popülerliğini yitirebilir ve kabuklular, tam aykırısı bir durum olarak bu biçimden ayrışarak uzaklaşabilir.

Vardığımız sonuç ise evrimin, aslında zannedildiği kadar kolay olmadığı ve hâlâ devam ettiği. Muhtemelen de sonsuza dek gelişimini ve değişimini sürdüreceğe benziyor. 

Görünen o ki evrimin yengece benzeyen formlarının, neden daima olarak gelişmeye devam ettiği bir sır olarak kalmaya devam edecek. Bilim insanları da elbet, araştırmaktan ve sorgulamaktan vazgeçmeyecek. Yeniden evrim de bu noktada ilerleme devam ediyorsa, kesinlikle bir bildiği vardır diyelim.