Küçük Uçakların Motorları Neden Önde Olur?

Küçük uçak motorları ekseriyetle kanatların altına yahut gövdenin önüne yerleştirilir. Motor yerleştirme seçimi; aerodinamik, tartı dağılımı, stabilite, bakım ve maliyet üzere çeşitli faktörlere bağlıdır. Her seçeneğin kendi avantajları ve dezavantajları var lakin hangisinin daha uygun olduğunu söylemek güç.

Hangisinin daha yeterli olduğunu seçemesek de bu motor yerleşimlerinin neden farklı olduğunu açıklayabiliriz. Yazımızı okuduktan sonra, küçük uçak motorlarının neden çoğunlukla kanatlarda değil de ön tarafta olduğunu daha güzel anlayacağınızdan emin olabilirsiniz.

Önce en yaygınıyla başlayalım: Motorun kanatta olduğu uçaklar

Kanata monte motorlar, ekseriyetle itici düzenekte (pervane, uçağı ileri iter) kanadın altındaki bölmelere yerleştirilen motorlardır. Bu cins motorları Boeing üzere büyük uçaklarda görüyoruz. Kanata monteli motorların birkaç avantajı var:

• Pervanede daha düşük sürtünme ve gürültü
• Pilot için daha uygun görüş
• Dümen girişini azaltan pervaneden daha düşük tork ve jiroskopik etkiler

Bununla birlikte, kanata monte motorların dezavantajları da vardır. Örneğin:

• Daha sıkıntı erişim ve bakım
• Kanatlarda yakıt depoları ve kargo için daha az alan
• Motor tartısından ve titreşimden kaynaklanan daha yüksek kanat bükülmesi ve çarpıntı riski
• Çift motorlu uçakta motor arızası durumunda asimetrik itiş gücü, denetim sağlayamama

Küçük uçaklar için daha az yaygın olan öbür motor yerleşimleri de vardır. Bunlara bir örnek olarak gövdenin ardına yahut dikey bir dengeleyiciye takılan motorları gösterebiliriz.

Bu, küçük uçaklar için az görülen bir motor yerleşimidir lakin Embraer ERJ ailesi yahut Aviafiber Canard 2FL üzere kimi bölgesel jetlerde yahut planörlerde görülebiliyorlar. Kuyruğa monteli motorların öne monteli ve kanata monteli motorlara nazaran birtakım avantajları mevcut. Örneğin:

• Daha yeterli yük dağılımı dengesi
• Pilot için daha yeterli görüş
• FOD’dan (yabancı unsur hasarı) daha âlâ koruma
• Kanat üzerinde daha âlâ hava akışı (aerodinamik)
• Motor gürültüsünün kabini daha az etkilemesi

Kuyruğa monteli motorların dezavantajları da şunlar:

• Çift motorlu uçakta motor arızası durumunda asimetrik itiş gücü, denetim sağlayamama
• Motora daha güç erişim ve bakım
• İnişte yahut kalkışta kuyruğun yere çarpması riskinin daha yüksek olması
• Stabilite ve hareket kabiliyetini etkileyen daha yüksek tartı merkezi (CG) ve atalet momenti
• Olası bir yangının motordan gövdeye yahut kanata sıçrama riskinin daha yüksek olması

Sonuncu ve ana modelimiz: Motoru önde olan uçaklar

Öne monte motorlar, çoklukla bir traktör düzeneğinde (pervane, uçağı ileri çeker) gövdenin önüne takılan motorlardır. Buna örnek olarak Cessna 172, Piper PA-28, Cirrus Vision Jet yahut Pilatus PC-12 gibi küçük tek motorlu yahut çift motorlu uçakları verebiliriz. Öne monteli motorların avantajları şunlar:

• Pervaneden daha az sürtünme ve gürültü
• Motora daha kolay erişim ve bakım
• Kararlılığı ve hareket kabiliyetini artıran daha düşük atalet momenti
• Kanatlarda yakıt depoları ve uçağın içinde kargo için daha fazla alan
• Motor arızası durumunda asimetrik itme riskinin olmaması
• Daha az dümen girişi gerektiren, kompleks olmayan kontroller

Öne monteli motorların kimi dezavantajları da var:

• Pilot için daha zayıf görüş
• Pistteki enkazdan kaynaklanan daha yüksek yabancı husus hasarı (FOD) riski

Sonuç olarak; neden küçük uçaklarda motorlar çoğunlukla önde bulunuyor?

En bariz sebebi olarak avantajlar unsurlarında listelediğimiz hareket kabiliyetini gösterebiliriz. Uçağın hafif olmasının ve kanadının oval bir dizayna sahip olmasının da alışılmış ki bunda büyük bir rolü var lakin motor tartısının kanatlarda değil de gövdede olması, ağırlık merkezini dengeliyor.

Dolayısıyla uzun ara uçamasa da kısa uzaklıkta bu uçaklar, mükemmel hareket kabiliyetine sahip olurlar. Bu şekil uçakların da aslında çoğunlukla kısa aralıklı turistik seyahatler, tarla ilaçlama/sulama üzere süratli hareket gerektiren ve çok uzun uçuş aralığı olmayan seyahatlerde kullanıldığını illaki fark etmişsinizdir.